Hỏi - Đáp: Sỏi niệu quản và thận

Nguyên nhân sỏi thường gặp ở Bắc Mỹ là gì?

Sỏi can-xi (can-xi oxalate, can-xi phosphate, hỗn hợp) chiếm 70% các loại sỏi, trong khi sỏi nhiễm trùng 15% tới 20%. Acid uríc chiếm 5% -10% và cystine 1-5% sỏi chẩn đoán trong nước này.

Sỏi "3 phosphate" là gì?

Bao gồm sỏi can-xi phosphát, magné phosphát, và ammonium phosphát.

Sỏi nào thấy đậm nhất trên phim x-quang?

Sỏi calcium hydrogen phosphate (brushite), sau đó là calcium oxalate monohydrate

Sỏi nào không cản quang trên phim x-quang?

Uric acid, sodium urate, ammonium urate, xanthine stone, 2,8-dihydroxyadenine (hiếm), matrix, và sỏi indinavir là sỏi không cản quang.

Sỏi nào trong các loại sỏi trên không thể thấy trên CT scan mà không có cản quang?

Indinavir là thuốc ức chế protease để điều trị HIV có thể gây tạo sỏi. Indinavir có thể nghẹt niệu quản. Sỏi này có thể chẩn đoán qua nội soi. Nếu nghi ngờ còn sỏi trên thận thì tiến hành chụp UIV để xác định chẩn đoán.

Có phải cystin niệu có thể làm tăng nguy cơ tạo sỏi?

Không. Là tình trạng bệnh di truyền tái hấp thu của ống thận đối với các chất cystine, ornithine, lysine, và arginine. Những acid amin mà c1 thể nhớ bằng chữ COLA. Trong 4 chất này chỉ có cystine không hòa tan trong nước tiểu và có thể kết tụ thành tinh thể. Bệnh nhân có cystine < 400mg /dl  hiếm khi tạo sỏi, nếu > 1000 mg/dl sẽ tạo sỏi trừ khi có uống thuốc.

Biến chứng của điều trị nội khoa cystine niệu?

Thiola và D-penicillamine là 2 chất thường sử dụng. Cả 2 chất này đều hoạt động trên cầu nối disulfide tạo nên những hợp chất dễ hòa tan. Bệnh nhân điều trị 2 thuốc này nên thử proteins niệu trong 24 giờ để loại trừ hội chứng cầu thận, mà thường hay có khi ngưng sử dụng thuốc.

Loại hơi gì thường được tạo ra khi tán sỏi bằng Holmium: YAG sỏi cystine?

Sulfur dioxide gas rất hôi.

Yếu tố gì giới han tác dụng của phương pháp tán sỏi ngoài cơ thể?

SỎi có kích thước lớn, thành phần sỏi to, vị trí sỏi, thói quen bệnh nhân và bệnh nhân béo phì tất cả những yếu tố đó giới hạn sỏi tống ra ngoài. Tốc độ tán chậm và có sự tiếp xúc tốt với bồn nước và người bệnh nhân là giúp sỏi dễ tan.

Sỏi nào khó tan sỏi ngoài cơ thể nhất?

Cystine > brushite > can-xi oxalate monohydrate > can-xi oxalate monohydrate

Sỏi đoạn nào của niệu quản thì khó tán sỏi ngoài cơ thể nhất?

Sỏi niệu quản giữa, nhất là đoạn bờ dưới và bờ trên của khớp cùng chậu.

Chống chỉ định tuyệt đố của tán sỏi ngoài cơ thể?

Rối loạn đông máu và có thai

Steinsrtasse sau tán sỏi là gì? 

Là con đường sỏi theo tiếng Đức, là mảnh vụn sỏi rớt ra niệu quản xếp thành hàng.

Điều trị steinstrass? 

Là điều trị bảo tồn có thể là đủ. Những phương pháp khác là đặt thông JJ, soi niệu quản.

Thuốc gì làm sỏi ra dễ dàng hơn?

Tamsulosine (Flomax) và nifedipine làm gia tăng sỏi ra ngoài 30%

Yếu tố gì làm sỏi ra ngoài dễ dàng?

Kích thước sỏi. Nếu 4mm hay ít hơn có tới 90% cơ hội ra ngoài tự nhiên.

Những đoạn hẹp tự nhiên của niệu quản là gì?

Khúc nối niệu quản bể thận, niệu quản bắt chéo động mạch chậu và khúc nối niệu quản bàng quang.

Hai biến chứng thường gặp nhất của nội soi niệu quản - bể thận?

Hai biến chứng cấp là thủng và đứt niệu quản. Biến chứng muộn là hẹp niệu quản. Trong một nghiên cứu lớn, biến chứng này hiếm ít hơn 0,5%

Đoạn niệu quản nào thường bị đứt trong lúc soi niệu quản nhất?

Niệu quản gần thận

Chỉ định nhập viện bệnh nhân có sỏi niệu quản?

Bệnh nhân quá đau cần phải tiêm thuốc giảm đau đường tĩnh mạch, hoặc bệnh nhân nôn ói nhiều mất nước cần phải truyền dịch, bệnh nhân có sốt, bạch cầu máu cao, sỏi trong thận độc nhất, hai sỏi hai bên mà đều có tắc nghẽn, có sỏi tắc nghẽn và tăng uré máu.

Máy nội soi tán sỏi có bao nhiêu loại?

Electrohydraulic, ultrasonic, laser và ballistic

Loại dụng cụ gì cần thiết cho sỏi đài dưới?

Máy nội soi niệu quản bể thận có thể uốn cong ở đầu được là chủ yếu để điều trị sỏi trong bể thận, đặc biệt sỏi đài dưới. Đầu có thể uống cong như vậy làm cho dễ dàng đưa dây tán laser tán vụn sỏi, và có thể đưa basket vào để lôi sỏi ra ngoài. Máy sỏi niệu quản bán cứng có nhiều giới hạn. 

Tán sỏi laser cho sỏi acid uric tạo ra chất độc gì?

Cyanide

Đúng hay sai: Bắt sỏi mù bằng rọ (basket) cho sỏi niệu quản là phương pháp chấp nhận được không? 

Sai. Thường biến chứng xảy ra khi sỏi bị bắt trong rọ mà kéo không ra, thường biến chứng đứt nếu quản nếu cố gắn cố kéo. 

Hậu quả của việc sỏi bị chôn vào lớp dưới niêm mạc?

Thì sẽ sinh u hạt do sỏi (stone granuloma) gây hẹp niệu quản 

Tỷ lệ của sỏi có triệu chứng ở phụ nữ có thai?

1/1500 thai phụ

Đúng hay sai: Tỷ lệ mắc bệnh sỏi cao ở phụ nữ có thai?

Sai.  Tăng citrate niệu là cơ chế bảo vệ có tác dụng chỉnh sửa  cho tình trạng tăng cal-xi niệu thường có ở phụ nữ có thai.

Đúng hay sai: chụp phim UIV là chống chỉ định phụ nữ có thai?

Sai. Nhưng có nhiều cố gắng làm giảm tiếp xúc tia x càng nhiều càng tốt.

Bên nào và trong tam cá nguyệt nào phụ nữ mang thai dễ bị thận ứ nước?

Thường xảy ra bên phải, trong tam cá nguyệt đầu và tam cá nguyệt thứ 3

Chỉ định can thiệp khi nào ở bệnh nhân là phụ nữ có thai?

Đau nhiều, nhiễm trùng niệu, tắc nghẽn trên 1 thận độc nhất tăng uré máu.

Yếu tố nào ảnh hưởng lên kết quả xẻ niệu quản qua nội soi?

Hẹp đoạn dài > 2 cm, xơ hóa quanh niệu quản nhiều ( chẳng hạn do lạc nội mạc tử cung, xơ hóa sau phúc mạc vô căn), và tiền sử xạ trị vùng chậu. 

Cơn Dietl's là gì?

Đau lưng sẽ tăng lên nếu uống nhiều nước hay sử dụng lợi tiểu, hay sử dụng chất cồn. Thường gặp ở bệnh nhân có bệnh lý khúc nối.

Sỏi truvite là gì?

Là sỏi nhiễm trùng do vi trùng sản sinh chất phân hủy uré (Proteus, Pseudomonas, và Klebsiella). Sỏi này bao gồm những loại sỏi sau ammonium phosphate và carbonate apatite.

Sỏi struvite có thể hình thành trong môi trường nước tiểu acid không?

Không. Nước tiểu pH> 7 mới hình thành được. 

Hậu quả của sỏi san hô không điều trị là gì?

Có thể gây tử vong qua hài hình thức, nhiễm trùng và suy thận. Theo khuyến cáo hội niệu khoa Hoa kỳ AUA, khi phát hiện sỏi san hô thì phải điều trị tích cực. 

Sỏi san hô điều trị như thế nào?

Xẻ thận lấy sỏi (annatrophic nephrolithotomy) là hiệu quả nhưng hiếm hiện nay ( ở Hoa kỳ, còn phổ biến ở VN). Lấy sỏi qua da hiện nay được xem là chuẩn nhất. Những phương pháp khác là tán sỏi ngoài cơ thể. 

Chỉ định điều trị sỏi trong thận lớn qua nội soi niệu quản như thế nào?

Sỏi không nhiễm trùng do chuyển hóa có thể điều trị thành công qua nội soi niệu quản. khi khối sỏi vượt qua 2,5 cm, điều trị từng tầng là cần thiết. Ở bệnh nhân chống chỉ định lấy sỏi qua da như thận lạc chỗ, nội soi niệu quản cung cấp một lựa chọn điều trị khác.

Tại sao người ta không đi trực tiếp qua bể thận khi lấy sỏi qua da?

Vì như vậy sẽ làm tổn thương các mạch máu cuốn thận. Hơn nữa, vết rách mở bể thận ra da thường lành chậm hơn mở thận, vì vậy làm dò nước tiểu kéo dài. 

Tỷ lệ truyền máu sau lấy sỏi qua da là bao nhiêu?

Là 5%

Nguy cơ tổn thương màng phổi trong lấy sỏi qua da ?

Chọc đường trên sườn. 10% nếu trên sườn 12, trên 50% nếu trên sườn 11. Điều trị là chọc hút hay dẫn lưu bằng ống thông nhỏ.