VÔ SINH DO KHÔNG CÓ TINH TRÙNG

Vô tinh trùng là một bệnh lý, khi thử tinh trùng đồ 2 lần mà không có tinh trùng trong mẫu thử. Tình trạng vô tinh trùng chiếm 1% trong dân số nam và 20% trong những trường hợp vô sinh nam. Tình trạng vô tinh trùng có thể chia làm 3 nhóm nguyên nhân chính.

Do trước tinh hoàn

Là do bất thường về các chất nội tiết có tác dụng kích thích tinh hoàn. Khi tinh hoàn hay cơ quan sinh dục ngoài hoàn toàn bình thường. Điển hình là hóc-mon FSH (follicle-stimulating hormon) thấp làm cho sự kích thích tinh hoàn bị giảm nên giảm khả năng sinh tinh trùng. Gặp trong suy tuyến yên, cường prolactin và tăng FSH ngoại sinh đưa từ ngoài vào. Nguyên nhân trước tinh hoàn chiếm 2%.

Nguyên nhân tại tinh hoàn

Là nguyên nhân tinh hoàn không thể tiết ra tinh trùng, tinh hoàn teo nhỏ, hay không có tinh hoàn. Trong trường hợp này thường FSH có nồng độ trong máu cao. Tình trạng này chiếm 49-93% bệnh nhân không có tinh trùng. Tình hoàn không có khả năng sản xuất thành tinh trùng trưởng thành trong quá trình sinh tinh. Nguyên nhân gồm có, di truyền: hội chứng Klinefelter, vài trường hợp tinh hoàn ẩn hay hội chứng tế bào Sertoli, viêm tinh hoàn mất phải, phẫu thuật (chấn thương, ung thư) xạ trị, hay nguyên nhân khác.

Nguyên nhân sau tinh hoàn

Nguyên nhân do tinh trùng được tiết ra bình thường nhưng không được xuất ra theo phóng tinh vì nguyên nhân tắc nghẽn đâu đó từ tinh hoàn đến  ống phóng tinh. Nguyên nhân thường gặp nhất là phẫu thuật thắt ống dẫn tinh. Những nguyên nhân tắc nghẽn khác gồm có bẩm sinh (thiểu sản ống dẫn tinh) hoặc do nguyên nhân mắc phải, tắc ống phóng tinh bở do nguyên nhân nhiễm trùng chẳng hạn. Hoặc do nguyên nhân rối loạn phóng tinh như không phóng tinh hay phóng tinh ngược dòng.

Vô tinh trùng vô căn

Là tình trạng vô tinh trùng không rõ nguyên nhân. Có thể do nhiều yếu tố nguy cơ như tuổi tác và cân nặng. Chẳng hạn, trong một tổng kết 2013 thấy tình trạng ít tinh trùng hay vô tinh trùng có liên quan tới tình trạng thừa cân, béo phì hay quá béo phì, nhưng nguyên nhân của tình trạng này không được biết rõ. Và báo cáo này cũng không cho thấy có sự liên hệ giữa ít tinh trùng và tình trạng thiếu cân.

Chẩn đoán 

Tình trạng vô tinh trùng phát hiện được khi bệnh nhân đi khám hiếm muộn. Thử tinh trùng 2 lần khác nhau, cần làm thêm các xét nghiệm khác. Gồm:

• Hỏi bệnh sử cẩn thận, khám thực thể gồm có khám bìu và tinh hoàn, xét nghiệm và cả chẩn đoán hình ảnh học nữa. Bệnh sử bao gồm xem sức khỏe tổng quát của bệnh nhân, hay sức khỏe về tình dục, các lần trước có con cái như thế nào, ham muốn tình dục và tình trạng hoạt động tình dục của bệnh nhân.
• Tình trạng trước đây có sử dụng thuốc gì đặc biệt không, như các loại hoc-mon, kháng sinh (sulphalasine), alpha-blocker, 5 alpha-reductase, hay hóa trị ung thư gì không, thuốc trừ sâu hay ma túy cồn, hay tinh hoàn có tiếp xúc nhiệt độ cao. Trước đây có phẫu thuật gì đó không. Tiền căn gia đình cũng cần phải đánh giá.
• Khám thực thể có thể đánh giá tình trạng có hay không có ống dẫn tinh, hoặc siêu âm qua ngã trực tràng. Nếu có nghi ngờ xuất tinh ngược dòng thì nên thử tìm tinh trùng trong nước tiểu sau khi phóng tinh.
• Xét nghiệm LH và FSH với tình trạng testosteron bình thường hay thấp để tìm những nguyên nhân trước tinh hoàn, trong khi tăng gonadotropin thì đó là vấn đề nằm ở tinh hoàn, tuy nhiên để có chẩn đoán chắc chắn phải sinh thiết tinh hoàn.
• Xét nghiệm inhibin hàng tuần cho phép nói có hiện diện tinh trùng trong tinh hoàn, có thể chọc hút tinh trùng trong tinh hoàn (TESE).
• Suy tuyến yên nguyên phát có thể do nguyên nhân bẩm sinh vì vậy đánh giá về mặt di truyền là bắt buộc ở bệnh nhân vô tinht rùng do suy tuyến yên nguyên phát. Vô tinh trùng ở người cuy tinh hoàn thì nên làm các xét nghiệm về nhiễm sắc thể, tìm xem có khiếm khuyết NST Y.

Điều trị 

Những nguyên nhân trước và sau tinh hoàn thường điều trị được, còn nguyên nhân tại tinh hoàn thường không trị được. Chẳng hạn nguyên nhân do cường prolactin máu thì sẽ chữa trị cường prolactin máu, trong những trường hợp tinh hoàn thiếu kích thích thì có thể kích thích tinh hoàn để tinh hoàn sản xuất tinh trùng. 

Một sự tiến bộ trong thời gian gần đây là hai phương pháp IVF và ICSI cho phép thụ tinh thành công ngay cả khi tinh trùng chưa trưởng thành, hay tinh trùng được lấy trực tiếp từ tinh hoàn. Phương pháp IVF-ICSI cho phép thụ tinh ở những cặp mà người nam có tình trạng vô tinh trùng có nguyên nhân tại tinh hoàn. Bệnh nhân có hội chứng Klinefelter có thể làm cha với kỹ thuật này. Cũng có thể có thai trong những trường hợp tinh hoàn ẩn, có thể trích tinh trùng từ tinh hoàn.    

Trong trường hợp vô tinh trùng sau tinh hoàn, có nhiều cách tiếp cận phần lớn là phẫu thuật. Thuốc có thể điều trị trong trường hợp phóng tinh ngược dòng.