Hỏi - Đáp: Tầm soát, chẩn đoán ung thư tiền liệt tuyến

Những khuyến cáo mới nhất cho tầm soát ung thư tiền liệt tuyến ở Hoa Kỳ

Cho tới ngày hôm nay không có sự đồng thuận về việc tầm soát ung thư tiền liệt tuyến ở Hoa Kỳ. Hội Niệu Khoa Hoa Kỳ khuyến cáo bắt đầu từ 50 tuổi ở người da trắng không có tiền sử gia đình. 45 tuổi cho đàn ông gốc Phi không có tiền sử gia đình. Nếu có tiền sử gia đình, người da trắng nên bắt đầu từ 45, người gốc Phi bắt đầu 40.


Giá trị “bình thường” của PSA là bao nhiêu?

Là 0-4ng/mL. Tuy nhiên có điều chỉnh theo tuổi. 

Giá trị điều chỉnh theo tuổi

• 40-49 : 0-2,5 ng/mL
• 50-59 : 0-3.5
• 60-69 : 0-4.5
• 70 hay hơn : 0-6,5 

Vậy theo tiêu chuẩn nào là tốt nhất, theo giá trị bình thường hay theo giá trị có điều chỉnh theo tuổi.

Thật sự cũng không rõ. Nếu tiêu chuẩn quá cứng nhắt thì khả năng tầm soát ung thư còn khu cũng hạn chế. Nếu quá tự do, thì sẽ có nhiều chỉ định sinh thiết không cần thiết. Tiểu chuẩn 0-4 là rất hiệu quả, điều chỉnh theo tuổi dường như cũng thật có lý. Đối với bệnh nhân trên 65 tuổi nên chọn chuẩn bình thường là 0-4 ng/mL. Còn dưới 65 tuổi nên chọn tiêu chuẩn bình thường là 0-2,5ng/mL.

Vậy ngưỡng cho đàn ông từ 65 tuổi là

2,5ng/mL

Phần trăm của ung thư được tầm soát không có ý nghĩa lâm sàng

Ít hơn 7%  

Tại thời điểm nào không nên tiến hành tầm soát ung thư tiền liệt tuyến

Thời gian sống còn còn lại dưới 10 năm, thông thường chọn 75 tuổi 

Chức năng của PSA là gì?

Làm cho tinh dịch loãng, chức năng khác không được biết 

Khi nào PSA được chấp nhận bởi FDA để tầm soát ung thư tiền liệt tuyến? 

Năm 1986 

Tỷ lệ phần trăm ung thư tiền liệt tuyến mà có PSA bình thường

20% 

Tốc độ tăng PSA là gì (PSA velocity)

Có vài nghiên cứu chấp nhận PSA tăng hàng năm bình thường dưới 0,75ng/mL hay xấp xỉ dưới 20% 

Những lý do gì làm ảnh hưởng kết quả thử PSA

Thăm trực tràng thô bạo, bí tiểu, đặt thông tiểu, viêm tiền liệt tuyến cấp, sinh thiết tiền liệt tuyến gần đây những động tác đó làm tăng PSA. Nếu có làm động tác hay nghi ngờ tăng do những động tác đó nên chờ 21 ngày sau.  

Thời gian bán hủy của PSA là bao nhiêu? 

Là 2,2 ± 0,8 ngày, hay 3,3 ± 1 ngày phụ thuộc vào test làm xét nghệm. Vì vậy dựa vào thời gian bán hủy này mà người tạ đợi 21 ngày như câu trên.

PSA tự do (free) là gì và sự ý nghĩa của nó

PSA là glycoprotein được sản xuất ra bởi tể bào biểu mô của tiền liệt tuyến và một khi nó vào trong huyết thanh 40% nó kết hợp với anpha2-macroglobulin và không đo lường được. Và thành phần còn lài bám vào anpha1-antichymotrypsin hoặc tự do trong huyết thanh cả hai chất sau này đều có thể đo được. Có những nghiên cứu chỉ ra rằng trong ung thư tiền liệt tuyến tỷ lệ PSA tự do thấp. Ít hơn 25% là yếu tố tiên lượng của ung thư tiền liệt tuyến. Nếu gía trị là 10% hay ít hơn thì có nguy cơ 50% là ung thư tiền liệt tuyến. 

Có thể nào dùng giá trị free-PSA ( PSA tự do) là yếu tố đánh giá ung thư tiền liệt tuyến ở tất cả đàn ông

Không. Giá trị PSA tự do chỉ có giá trị khi PSA toàn bộ ở khoảng giữa 4-10ng/mL. Không có nghiên cứu nào chi ra free PSA có giá trị khi PSA toàn bộ dưới 4ng/mL. Nếu PSA toàn bộ dưới 4 chúng ta có thể sử dụng bảng PSA điều chỉnh theo tuổi và tốc độ tăng PSA.

Giá trị PSA có giá trị tiên lượng giai đoạn của bệnh không

Không. PSA đơn thuần không có giá trị tiên lượng giai đoạn giải phẫu bệnh của ung thư. Khoảng 70-80% bệnh nhân có bướu phát triễn tại chỗ có PSA > 10 ng/mL. Giá trị Gleason sore có thể có giá trị tiên lượng tốt trong việc đánh giá giai đoạn của bướu.

Bạn là nhà niệu khoa, bạn được gửi đến 1 bệnh nhân có PSA cao. Không có triệu chứng lâm sàng, hay lâm sàng nghi ngờ là phì đại hay viêm tiền liệt tuyến. Bước tiếp theo làm gì?

Không nên chỉ định sinh thiết ngay. Nên xem xét tuổi của bệnh nhân, tình trạng sức khỏe chung, thuốc và tinh trạng tinh thần của bệnh nhân. Nếu ông ta lo lắng và yêu cầu sinh thiết thì cũng có thể sinh thiết ngay để giả tỏa lo lắng cho ông ta. Hầu hết bệnh nhân nên đợi sau 30 ngày, sau khi điều trị kháng sinh.

Một bệnh nhân 54 tuổi, có phì đại tiền liệt tuyến, PSA = 3,6 ng/mL và free PSA là 45%. Không có tiền sử gia đình bị bệnh. Tư vấn ông ta về nguy cơ ung thư tiền liệt tuyến như thế nào? 

Năm 1954, có nghiên cứu tử thiết cho thấy nguy cơ ung thư toàn bộ cho đàn ông 50 tuổi là 30%. Người này có phì đại tiền liệt tuyến, mặc dù free PSA của ông ta hơn 25%, điều này cũng có thể có trong bệnh bướu lành tiền liệt tuyến. Khi PSA toàn bộ < 4ng/mL. Vì vậy, chỉ cần theo dõi PSA định kỳ để phát hiện sự tăng PSA theo thời gian là đủ.