Viêm mào tinh hoàn

Viêm mào tinh hoàn là một tình trạng khó chịu hoặc đau của mào tinh hoàn, một cấu trúc cong phía trên của tinh hoàn, trong đó tinh trùng trưởng thành và được lưu trữ. Viêm mào tinh hoàn có thể là cấp tính hoặc mãn tính: nếu cấp tính, khởi phát đau tinh hoàn thường được đi kèm với sưng, đỏ, nóng trong bìu, nếu mãn tính, có thể bệnh nhân chỉ có đau. Dù trong hình thức nào, cũng có đau tinh hoàn một hoặc hai bên đau từ nhẹ đến nặng.

Mào tinh hoàn và tinh hoàn. A: đầu; B: thân; C: đuôi; D: mào tinh hoàn

Viêm mào tinh hoàn là nguyên nhân thường gặp nhất của đau bìu cấp tính khởi phát ở người lớn. Ngược lại với xoắn tinh hoàn, phản xạ cơ nâng bìu ( cơ bìu nâng tinh hoàn lên cao khi kích thích mặt trong đùi ) không thay đổi. Nếu khám lâm sàng và hỏi bệnh sử bệnh nhân không đủ để chẩn đoán, thì cần siêu âm Doppler có thể thấy máu tăng đến mào tinh hoàn viêm tăng lên (trong đó nếu xoắn thì không có máu tới tinh hoàn).

Viêm mào tinh hoàn có thể có liên quan đến viêm tinh hoàn, khi tình trạng viêm đã lây lan đến tinh hoàn (sau đó được gọi là mào tinh-tinh hoàn hoặc viêm tinh hoàn-mào tinh hoàn). 


Phân loại

Viêm mào tinh hoàn có thể được phân thành cấp tính, bán cấp và mạn tính, phụ thuộc vào thời gian của các triệu chứng.

Viêm mào tinh hoàn mạn tính

Viêm mào tinh hoàn mạn tính là viêm mào tinh hoàn xảy ra hơn sáu tuần. Viêm mào tinh hoàn mạn tính là viêm ngay cả khi không có nhiễm trùng. Khám để phân biệt viêm mào tinh hoàn mạn tính với các bệnh lý khác có thể gây ra đau bìu liên tục bao gồm ung thư tinh hoàn (mặc dù ung thư thường không đau), dãn tĩnh mạch tinh (varicocele), và u nang trong mào tinh hoàn. Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng 80% bệnh nhân khám bác sĩ tiết niệu vì đau bìu do viêm mào tinh hoàn mãn tính. Phức tạp hơn, các dây thần kinh ở khu vực bìu liên quan chặt chẽ kết nối với cơ quan nội tạng, vì vậy viêm mào tinh cũng đôi khi gây ra đau bụng như thoát vị.

Các dấu hiệu và triệu chứng

Tuổi trung bình của bệnh nhân viêm mào tinh hoàn là 41. Dạng cấp tính phát bệnh trong vài ngày, với đau và sưng thường ở một bên tinh hoàn, tinh hoàn sẽ xệ hơn trong bìu. Thường có bệnh sử của tiểu khó hoặc dịch ra ở niệu đạo. Sốt là cũng một triệu chứng phổ biến. Trong thể mãn tính, bệnh nhân có thể có điểm đau  và có thể hoặc có mào tinh hoàn không đều khi sờ nắn, mặc dù sờ nắn có thể thấy một mào tinh hoàn bất thường. Cần siêu âm bìu có thể để đánh giá mào tinh hoàn, nhưng đôi khi không có bất thường. Đa số các bệnh nhân có viêm mào tinh hoàn mãn tính có triệu chứng hơn năm năm

Nguyên nhân

Mặc dù nhiễm trùng đường tiểu ở nam là rất hiếm, nhiễm vi khuẩn là nguyên nhân phổ biến nhất của viêm mào tinh hoàn cấp tính. Các vi khuẩn trong niệu đạo theo qua các cấu trúc tiết niệu và sinh sản xuống mào tinh hoàn. Có thể có viêm niệu đạo kết hợp. Trong những trường hợp hiếm, vi trùng đến mào tinh qua đường máu.

Ở nam đang trong độ tuổi hoạt động tình dục, hai phần ba các trường hợp cấp tính là do Chlamydia trachomatis, tiếp theo là Neisseria gonorrhoeae và E. coli (hoặc các vi khuẩn gây ra nhiễm trùng đường tiết niệu). Đặc biệt là trong số những người đàn ông trên 35 tuổi mà nguyên nhân là E. coli, viêm mào tinh hoàn thường là do tắc nghẽn đường tiết niệu. Vi khuẩn ít gặp hơn gồm có Ureaplasma, Mycobacterium, cytomegalovirus, hoặc Cryptococcus ở bệnh nhân nhiễm HIV. E. coli là phổ biến hơn ở các bé trai trước tuổi dậy thì, người già, và những người đồng tính quan hệ tình dục đồng giới.

Cũng có những nguyên nhân không do nhiễm trùng. Trào ngược nước tiểu vô trùng qua ống dẫn-xuất tinh có thể gây viêm tắc nghẽn. Ở trẻ em, có thể là một phản ứng sau một nhiễm adenovirus, enterovirus hoặc Mycoplasma pneumoniae. Nguyên nhân không nhiễm trùng hiếm gặp của viêm mào tinh hoàn mãn tính bao gồm sarcoidosis (phổ biến hơn ở những người da đen) và bệnh Behçet.
 
Bất kỳ hình thức của viêm mào tinh hoàn  cũng có thể do phẫu thuật tiết niệu-sinh dục, phẫu thuật cắt tuyến tiền liệt hay đặt ống thông tiểu kéo dài. Sung huyết viêm mào tinh hoàn là một biến chứng lâu dài của việc thắt ống dẫn tinh. Viêm mào tinh hoàn do hoá chất cũng có thể là hậu quả của các loại thuốc như amiodarone.

Chẩn đoán

Viêm mào tinh hoàn có thể được khó để phân biệt với xoắn tinh hoàn. Cả hai có thể xảy ra cùng một lúc. Trong trường hợp khó cần phải khám bác sĩ tiết niệu.

Viêm mào tinh hoàn thường có khởi phát từ từ. Khám thực thể, khi khám cho bệnh nhân tư thế đứng, bình thường 2 tinh hoàn có kích thước bằng nhau. Bìu thường đỏ, nóng và sưng, kèm sưng phía sau tinh hoàn, đi từ giữa (đây là vị trí bình thường của mào tinh so với tinh hoàn). Phản xạ cơ bám da bìu vẫn bình thường. Đây là dấu hiệu hữu ích để phân biệt với xoắn tinh hoàn. Nếu bệnh nhân đau bìu nhẹ đi sau khi thầy thuốc nâng tinh hoàn, đây là dấu hiệu Prehn, tuy nhiên không đặc hiệu.

Phân tích nước tiểu có thể có bất thường. Trước khi có các phương pháp chẩn đoán  hình ảnh, thường người ta chọn phẫu thuật thám sát . Ngày nay, siêu âm Doppler là một xét nghiệm thông thường: có thể phân biệt rõ ràng giữa viêm mào tinh hoàn và xoắn. Tuy nhiên, xoắn và các bệnh khác gây đau tinh hoàn có thể biết bằng cách sờ nắn tinh hoàn, một số nghiên cứu đã gợi ý rằng lợi ích thực sự của siêu âm là để đảm bảo bệnh nhân rằng anh ta không có bệnh ung thư.

Thử nghiệm bổ sung có thể là cần thiết để xác định các nguyên nhân cơ bản. Ở trẻ em, một sự bất thường đường tiết niệu thường xuyên được tìm thấy. Ở nam giới có hoạt động tình dục, kiểm tra đối với các bệnh lây truyền qua đường tình dục có thể được thực hiện. Đây có thể bao gồm kính hiển vi và cấy nước tiểu đầu tiên, nhuộm gram tìm vi trùng cấy chất chất tiết từ niệu đạo, kiểm tra khuếch đại nucleic acid (để khuếch đại và phát hiện DNA của vi sinh vật hoặc các axit nucleic khác) hoặc các xét nghiệm cho bệnh giang mai và HIV.

Điều trị

Trong thể cấp tính, kháng sinh được sử dụng nếu nghi ngờ nhiễm trùng. Lựa chọn điều trị thường là azithromycin và cefixime để bao gồm cả gonorrhoeae và chlamydia. Fluoroquinolones không còn được khuyến cáo vi trùng lậu đã kháng với kháng sinh này. Doxycycline có thể được sử dụng như là một thay thế cho azithromycin.

Đối với các trường hợp gây ra bởi những sinh vật đường ruột (như E. coli), ofloxacin hoặc levofloxacin được khuyến cáo.Ở trẻ em, fluoroquinolones và doxycycline tốt nhất là nên tránh. Do vi khuẩn gây nhiễm trùng đường tiết niệu thường là nguyên nhân của viêm mào tinh hoàn ở trẻ em, có thể sử dụng co-trimoxazole hoặc penicillins thích hợp (ví dụ, cephalexin).

Các biện pháp ở nhà như nâng cao bìu hay đắp gạc lạnh áp dụng thường xuyên để bìu có thể làm giảm cơn đau. Thuốc giảm đau hoặc thuốc kháng viêm thường là cần thiết. Nằm viện được chỉ định cho những trường hợp nặng, và kiểm tra theo dõi để đảm bảo là điều trị hết vi trùng. Phẫu thuật cắt bỏ mào tinh hoàn là hiếm khi cần thiết, gây ra vô sinh, và chỉ giảm đau trong khoảng 50% các trường hợp.

 

Người ta tin rằng hầu hết các trường hợp viêm mào tinh hoàn mãn tính sẽ cuối cùng vỡ ra nếu không được điều trị, mặc dù này có thể mất nhiều năm hay thậm chí hàng chục năm. Tuy nhiên, một số loại thuốc tuyến tiền liệt-có đã được chứng minh hiệu quả trong việc điều trị viêm mào tinh hoàn mãn tính, như là doxazosin.

Các biến chứng

Nếu không điều trị, biến chứng của viêm mào tinh hoàn cấp tính chủ yếu là hình thành áp xe và nhồi máu tinh hoàn. Viêm mào tinh hoàn mãn tính thường sẽ dẫn đến tổn thương vĩnh viễn hoặc thậm chí phá hủy mào tinh và tinh hoàn (dẫn đến vô sinh và / hoặc thiểu năng sinh dục), và nhiễm trùng có thể lây lan sang bất kỳ một cơ quan nào khác hoặc hệ thống của cơ thể. Đau mạn tính cũng là một biến chứng liên quan đến viêm mào tinh hoàn mãn tính không được điều trị.

Dịch tễ học

Viêm mào tinh hoàn làm chiếm 1 trong 144 bệnh nhân ngoại trú đến khám (0,69%) ở nam giới tuổi từ 18 đến 50 năm hoặc 600.000 trường hợp ở nam giới từ 18 đến 35 tại Hoa Kỳ.

Nó xảy ra chủ yếu ở những người từ 16 đến 30 tuổi và 51 đến 70 tuổi. Như trong năm 2008 có sự gia tăng tại Hoa Kỳ, song song với sự gia tăng trong các trường hợp nhiễm chlamydia và lậu.